Iedereen voelt zich weleens angstig, maar dat betekent niet direct dat je een stoornis hebt. Wanneer angst regelmatig je dagelijks leven verstoort, kan er sprake zijn van een stoornis. Hoewel je vaak weet dat de angst ongegrond is, wint deze toch meestal. Bij een fobie vermijd je de gevreesde situatie, en als dat niet lukt, kan dit leiden tot paniekaanvallen en fysieke klachten. Als deze angst herhaaldelijk je persoonlijke leven, werk of relaties beïnvloedt, is het belangrijk om een huisarts te raadplegen. Dit kan duiden op een angststoornis.
Wat houdt angst in?
Wat is angst precies? Angst is een emotie die het lichaam voorbereidt om te reageren op gevaar. Dit zorgt voor een verhoogde staat van paraatheid: een snellere hartslag, versnelde ademhaling, hogere bloeddruk en gespannen spieren. Deze natuurlijke reactie op dreigend gevaar is kortdurend en komt bij iedereen voor.
Echter, angst kan ook problematisch worden, wat leidt tot angstklachten of een angststoornis. Mensen met een angststoornis ervaren ook angst in situaties zonder direct gevaar, zoals bij het geven van een presentatie, het naar buiten gaan, of door piekeren. Dit leidt vaak tot het vermijden van normale situaties, waardoor angst het dagelijks leven beheerst en de kwaliteit van leven ernstig wordt aangetast. Gevolgen kunnen onder andere sociaal isolement en alcoholmisbruik zijn.
Kenmerken van angst
Hoofdpijn
Buikpijn
Slaapproblemen
Gebrek aan eetlust
Concentratieproblemen
Een bang voorgevoel
Prikkelbaarheid
Nervositeit
Spanning en onrust
Angst voor allerlei klachten
Soorten angst
Er zijn veel soorten angst, de vijf meest bekende soorten zijn:
- Gegeneraliseerde angststoornis (GAS)
Een constante en buitensporige bezorgdheid over alledaagse zaken, zoals gezondheid, financiën of relaties, zelfs als er geen directe dreiging is.
- Sociale angststoornis (sociale fobie)
Een intense angst voor sociale situaties waarin men beoordeeld kan worden door anderen, zoals spreken in het openbaar of naar feestjes gaan.
- Paniekstoornis
Herhaalde, onverwachte paniekaanvallen, gekenmerkt door intense angst en fysieke symptomen zoals hartkloppingen, zweten en ademnood.
- Specifieke fobie
Een irrationele en extreme angst voor een specifiek object of situatie, zoals hoogtes, spinnen of vliegen.
- Obsessieve-compulsieve stoornis (OCD)
Terugkerende, ongewenste gedachten (obsessies) die leiden tot dwangmatige handelingen (compulsies) om de angst te verminderen.
Oorzaken van angst
De oorzaken van een angststoornis zijn nog niet volledig bekend, maar we weten wel welke factoren het risico kunnen verhogen.
Biologische factoren
Vrouwen hebben vaker last van angststoornissen dan mannen; bij sommige fobieën is het risico voor vrouwen zelfs dubbel zo groot. Ook bepaalde stoffen in de hersenen lijken een rol te spelen bij het ontstaan van een gegeneraliseerde angststoornis.
Psychische factoren
Traumatische, stressvolle of negatieve ervaringen, zoals seksueel misbruik of verlies, vergroten de kans op een angststoornis. Ook een onveilige opvoeding, verwaarlozing of mishandeling kan het risico verhogen. Mensen die zich langdurig zorgen maken, lopen een grotere kans om een gegeneraliseerde angststoornis te ontwikkelen.
Sociale factoren
Een lager inkomen en opleidingsniveau verhogen de kans op een angststoornis. Daarnaast kunnen verhoogde verwachtingen van ouders of de omgeving tijdens de puberteit leiden tot sociale fobieën.
Behandeling van angst binnen impegno
Binnen impegno maken wij gebruik van verschillende behandelvormen voor het behandelen van angstklachten:
- Cognitieve Gedragstherapie (CGT)
De meest effectieve manier voor het behandelen van angststoornissen is de cognitieve gedragstherapie (CGT). Exposure is hiervan een belangrijk onderdeel, waarbij je geleidelijk aan wordt blootgesteld aan hetgeen waar je bang voor bent. Daarbij ga je samen met jouw psycholoog je negatieve gedachtenpatronen identificeren en uitdagen. Je gaat dus aan de slag met jouw gedachten en gedrag, om zo de vicieuze cirkel van angst te leren doorbreken. - Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
ACT biedt je hulpmiddelen om dingen waar je geen controle over hebt te accepteren. Dit betekent dat je niet in gevecht gaat met je angsten, maar dat je leert accepteren dat ze er zijn. Binnen de behandeling onderzoek je wat je graag zou willen, maar niet meer doet vanwege je angst en leer je om te handelen naar jouw waarden. - Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)
EMDR is een effectieve therapie die vooral wordt gebruikt voor de verwerking van (onverwerkte) trauma. Maar wist je dat EMDR ook ingezet wordt voor het behandelen van angststoornissen? Tijdens EMDR-therapie wordt iemand blootgesteld aan de herinnering van een traumatische gebeurtenis, waarbij tegelijkertijd afleidingen aangeboden worden, zoals oogbewegingen of geluiden. Door deze afleiding raakt het werkgeheugen overbelast waardoor de angstige gevoelens die geassocieerd zijn aan een hevige gebeurtenis minder zullen worden.
Tips tegen angst
- Praat erover en blijf praten. Vertel iemand hoe je angst je leven beïnvloedt. Als partner, vriend(in) of familielid kun je vragen: “Hoe gaat het echt met je?” om het gesprek te openen.
- Zoek samen hulp en ga naar de huisarts.
- Beweeg regelmatig. Dit verbetert je slaap, humeur en energie. Maak van wandelen of fietsen een routine.
- Ga naar buiten. Frisse lucht en natuur doen wonderen voor je geestelijke gezondheid.
- Eet gezond en leef gezond. Verse groenten en fruit verbeteren je stemming. Beperk alcohol en cafeïne.
- Zorg voor voldoende slaap. Vermijd schermen voor het slapengaan.
- Overweeg mindfulness voor ontspanning en stressbeheersing.
- Huilen mag. Het kan opluchten en ruimte geven om je angst anders te benaderen.
