Iedereen kent wel momenten waarop het lastig is om de aandacht vast te houden. Of het nu een kind is dat van de ene activiteit naar de andere holt, of een volwassene die lijkt af te dwalen tijdens gesprekken of werk. Deze gedragingen zijn niet ongewoon. Maar wanneer wordt dit gedrag een reden tot bezorgdheid, vooral als het vaak voorkomt en het dagelijks functioneren beïnvloedt? Hier komt ADHD om de hoek kijken. Laten we eens kijken naar de subtiele en minder subtiele tekenen van ADHD en hoe het verschillende aspecten van het leven kan beïnvloeden.
Wat is ADHD?
ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder, in het Nederlands vertaald als aandachtstekortstoornis met of zonder hyperactiviteit ADHD bestaat uit drie onderdelen, namelijk: aandachtstekort, impulsiviteit en hyperactiviteit. Kinderen met ADHD zijn vaak erg druk en snel afgeleid. Ze hebben moeite met luisteren bijvoorbeeld, of om hun aandacht ergens bij te houden. Ook zeggen en doen ze vaak dingen zonder er eerst over na te denken. Daarnaast kan het zijn dat je lichamelijk overactief bent of je altijd onrustig voelt (hyperactiviteit).
ADHD bij kinderen
Het is een probleem als je als kind niet meer goed mee kan doen in de klas. Kinderen met ADHD leren soms minder snel, omdat ze veel moeite hebben met het vasthouden van de aandacht. Of de meester of juf wordt vaak boos, omdat je kind niet altijd op de plek blijft zitten. Andere kinderen vinden je kind soms gek, omdat die vaak druk en/of impulsief gedrag vertonen. Het is gedrag dat bij ADHD hoort. Daar kan je kind niets aan doen, maar het maakt veel dingen best moeilijk.
ADHD bij volwassenen
ADHD komt ook bij volwassenen voor, het gaat niet altijd over als je ouder wordt. Wel kun je leren om er beter mee om te gaan, zodat je er minder last van hebt in het dagelijks leven. De diagnose ADHD wordt niet altijd al op jonge leeftijd gesteld, maar ADHD begint wel in de kindertijd. Vaak vallen kinderen op vanwege hun hyperactieve gedrag en impulsiviteit. Er zijn veel volwassenen die ook op latere leeftijd klachten houden. Bij volwassenen staan aandachts- en concentratieproblemen meer op de voorgrond. Als je ADHD hebt, kun je soms heel heftig reageren, wat anderen vervelend kunnen vinden.
Soorten ADHD
Er zijn allerlei kenmerken die bij ADHD horen. Dat je druk bent bijvoorbeeld, maar ook dat je niet altijd goed oplet. Je kunt snel afgeleid zijn en het lastig vinden om naar anderen te luisteren. Er zijn drie soorten ADHD, met elk hun eigen kenmerken:
1. ADHD-I: je hebt vooral moeite om je aandacht bij dingen te houden, met name voor zaken waar weinig interesse voor is. Je zit vaak in je eigen wereld, voor anderen lijkt het alsof je aan het dagdromen bent. Het onoplettende type wat wordt geassocieerd met de term ADD.
2. ADHD-H: je bent erg druk, je beweegt veel en kunt moeilijk stilzitten. Ook doe en zeg je vaak dingen zonder er eerst over na te denken. Ook vind je het moeilijk om structuur te volgen en je aan de regels te houden omdat je veel behoefte hebt om actief te zijn en (impulsieve) besluiten te nemen. Dit type wordt meer geassocieerd met ADHD.
3. ADHD-C: personen met het gecombineerde type ADHD hebben trekjes van zowel het klassieke ADD als ADHD en zijn daarmee in meer of mindere mate impulsief, hyperactief en makkelijk afgeleid. Deze vorm van ADHD komt het meest voor.
Kenmerken
De meeste kenmerken van ADHD hebben te maken met aandacht en hyperactiviteit. Vaak heb je last van een aantal van de volgende kenmerken:
• Snel afgeleid zijn
• Moeite hebben met details, waardoor je snel slordigheidsfouten maakt
• Moeilijk stil kunnen zitten en vaak een gevoel van onrust ervaren
• Het verlangen om veel dingen tegelijkertijd te doen en moeite hebben met het afmaken van taken
• Problemen hebben met slapen
• Het is lastig om te ontspannen en veel praten
• Spullen vaak kwijtraken
• Plotselinge woede-uitbarstingen ervaren
• Impulsief handelen zonder na te denken
• Je vind het lastig om plannen te maken
• Een slecht gevoel voor tijd hebben en regelmatig te laat komen
Oorzaken
Er wordt nog veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van ADHD. Het lijkt erop dat de oorzaken te maken hebben met verbindingen in de hersenen. Ook erfelijkheid en de omgeving spelen een rol.
In de hersenen
Het is bekend dat de hersenen van mensen met ADHD iets anders werken dan die van mensen zonder ADHD. Sommige hersendelen vormen zich in de kindertijd bijvoorbeeld langzamer dan bij andere kinderen. Ook wordt informatie tussen verschillende delen van de hersenen iets anders doorgegeven.
Erfelijkheid
Onderzoekers denken dat ADHD voor een belangrijk deel erfelijk bepaald is. Het zit dus in je genen. Maar welke genen dat precies zijn is nog onduidelijk. Het ontstaat niet door bijvoorbeeld een slechte opvoeding. Het komt vaak bij meerdere gezins- of familieleden voor. Uit onderzoek blijkt dat je een grotere kans hebt op het hebben van ADHD als een van jouw ouders het ook heeft. Dat je aanleg hebt, betekent niet automatisch dat je ook ADHD krijgt.
Omgeving
Of iemand ADHD ontwikkelt, wordt voor een groot deel ook beïnvloed door omgevingsfactoren. Kinderen die te vroeg geboren worden of een laag geboortegewicht hebben, hebben bijvoorbeeld een verhoogd risico op het ontwikkelen van ADHD. Ditzelfde geldt wanneer de moeder tijdens de zwangerschap rookt, alcohol drinkt of veel stress ervaart. Daarnaast speelt ook de omgeving waarin iemand opgroeit een rol.
Behandeling van ADHD binnen impegno
Binnen een behandeling bij impegno kan er op verschillende manieren aandacht besteed worden aan ADHD. Zo bieden we psycho-educatie, een behandelvorm waarbij je meer inzicht krijgt in wat ADHD nu precies is en wat dit voor jou betekent in je dagelijkse leven. Daarnaast kunnen vaardigheden worden aangeleerd en versterkt om beter te kunnen omgaan met de klachten die voortvloeien vanuit ADHD, zoals het verbeteren van plannen en organiseren of het leren omgaan met onrust in je hoofd. Vaak bestaat er naast ADHD ook comorbide problematiek zoals een verminderde stemming, een laag zelfbeeld of problemen in de emotieregulatie. Ook hier hebben we verschillende behandelmethoden voor.
10 tips voor het omgaan met ADHD
1. Creëer regelmaat in je leven, bijvoorbeeld door een dagelijkse routine op te stellen.
2. Maak je planning zichtbaar, bijvoorbeeld door deze op de koelkast te hangen.
3. Vermijd overvolle dagen door je activiteiten zorgvuldig te plannen.
4. Hanteer een consistent slaapritme door elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en op te staan.
5. Verdeel grote taken in kleine deeltaken en neem regelmatig korte pauzes om jezelf op te laden.
6. Beoefen regelmatig sport en beweging om je energie te kanaliseren en jezelf te ontspannen.
7. Bereid je voor op stemmingswisselingen, zelfs na succesvolle momenten.
8. Werk aan het verminderen van zelfkritiek en wees vriendelijker voor jezelf.
9. Neem je medicatie zoals voorgeschreven en op tijd.
10. Zoek steun en begrip door te praten met anderen die ook ADHD hebben.
